Νταφτσένκο ή Νταβζένκο, Αλεξάντρ Πέτροβιτς

(Aleksandr Petrovich Dovzhenko, Σόσνικα, Τσερνίγκεφ 1894 – Μόσχα 1956). Ρώσος σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Γιος Ουκρανών χωρικών, ερασιτέχνης ζωγράφος, αυτοδίδακτος, πλησίασε τον κινηματογράφο από ένστικτο χωρίς καμιά προκαταρκτική περίοδο ωρίμασης και από ένστικτο επίσης κατέκτησε στην εντέλεια το νέο εκφραστικό μέσο, επιτυγχάνοντας ήδη από το τρίτο έργο του - Ζβενίγκορα, (1927) - ένα ύφος πρωτότυπο και δυνατό, αν και όχι χωρίς κάποια αφέλεια. Η ταινία που συνέλαβε ως εποποιία του ουκρανικού λαού, από την εποχή των Βίκινγκς ως την Οκτωβριανή Επανάσταση, ξένισε λίγο τις αρχές, αλλά άρεσε στον Σεργκέι Αϊζενστάιν και στον Βζεβολόντ Πουντόφκιν, που πήραν δημόσια το μέρος της. Γεννήθηκε έτσι η συμμαχία των τριών μεγαλύτερων σοβιετικών σκηνοθετών: Ν., Αϊζενστάιν και Πουντόφκιν. Από τους τρεις, ο Ν. υπήρξε εκείνος που είχε τις λιγότερες θεωρητικές βάσεις αλλά χωρίς άλλο ο πιο αυθόρμητος και ποιητικός. Αφού δημιούργησε με το Οπλοστάσιο (1929) και τη Γη (1930) δύο από τα πιο ώριμα έργα του βωβού κινηματογράφου, ο Ν. δεν προβληματίστηκε από τα εκφραστικά προβλήματα που δημιούργησε ο ομιλών, ούτε από τη νέα καλλιτεχνική πολιτική της σοβιετικής κυβέρνησης, η οποία βασιζόταν στην άκαμπτη εφαρμογή των αρχών του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Το 1939 μάλιστα πραγματοποίησε το Στσορς (βιογραφία ενός προλετάριου ήρωα της Ουκρανίας), το αριστούργημά του. Μετά τον πόλεμο, μια καρδιακή πάθηση τον ανάγκασε να διακόψει τη δημιουργική του δραστηριότητα. Ωστόσο, το 1948 γύρισε την πρώτη και μοναδική του έγχρωμη ταινία Μιτσούριν, βιογραφία ενός Ρώσου αγρονόμου που είχε αναπτύξει μια θεωρία γενετικής αντίθετη με εκείνη του Μέντελ. Επρόκειτο για ένα έργο με τολμηρή θέση, στο οποίο ο Ν. ανέτρεπε τους όρους της διαμάχης ανάμεσα στους δυο τρόπους αντιμετώπισης της επιστήμης, προτείνοντας μια αντιμετώπιση του ανθρώπου με τη θεότητα. Την ταινία είχε συνθέσει σε διάφορους ρυθμούς, σαν μια συμφωνία, και στο φινάλε του κάθε ρυθμού, ο Ν. έδινε τολμηρές εξπρεσιονιστικές λύσεις στο χρώμα για να υπογραμμίσει πιο έντονα τα θέματά του. Ο θάνατος βρήκε τον Ν. ενώ ετοιμαζόταν ν’ αρχίσει μια καινούργια ταινία, Ποίημα της θάλασσας, που γύρισε αργότερα η σύζυγος του Γιούλια Σόλντσεβα εφαρμόζοντας πιστά τις ιδέες του γύρω από την κινηματογραφική τέχνη. Νταφτσένκο. «Το οπλοστάσιο» (1929), τραγική ποιητική ταινία με θέμα τον εμφύλιο πόλεμο.